Żydzi w Trawnikach

Żydzi przed wojną mieszkali w Trawnikach. Ich skromne domy znajdowały się naprzeciwko dworca, na prawo od ulicy dojazdowej do "Traweny". Tam też, opowiadano mi, mieli swoją bóżnicę. Moim zdaniem był to jednak tylko dom modlitwy. O trawnickich Żydach nie wiele mogę powiedzieć. Mieli sporo sklepików tu, gdzie zamieszkiwali, oraz mniej więcej tutaj, gdzie znajdują się obecnie pawilony handlowe. Najbliższy kirkut znajdował się w Biskupicach. Częściowo zachował się do dzisiaj. Jest jedynym na terenie Gminy Trawniki.
Historia Żydów trawnickich konczy w 1942 r. Prawdopodobnie 23 marca tego roku deportowano Żydów z Piask, Biskupic i Trawnik do fabryki w Trawnikach. Część ludzi zamknięto wtedy w szopie przyfabrycznej i istnieją dwie wersje tego, co się wtedy, w nocy wydarzyło. Według świadków Niemcy zrobili eksperyment z gazowaniem i kilkadziesiąt osób zostało w ten sposób zamordowanych w tej szopie. Mieli o tym opowiadac wachmani ukraińscy, którzy wozili ciała do pociągu. Inni mówili, że do szopy napchano tyle osób, że nie było tam czym oddychać i po prostu wymierali oni z braku powietrza. Publikacje z jakimi się zetknąłem zgodnie opisują wywiezienie ich następnie na Majdanek lub do innych obozów. Ich los był przesądzony

Mieszkańcy Trawnik jednak twierdzą, że zostali rozstrzelani na pobliskich polach pod lasem Dąbrowa. Pokazywano mi nawet miejsce, gdzie ich szczątki zostały pochowane. Ktoregoś dnia rano, miało to być latem, Niemcy wypędzili wszystkich Żydów z domów, otoczyli ich i poprowadzili w stronę lasu. Moja teściowa, świadek tych wydarzeń, opowiadała o jednej Żydówce, która swoje niemowlę, korzystając z chwili nieuwagi eskortujących, rzuciła w zboże. Czy któryś z nich to zauważył, czy dziecko płaczem zdradziło swoją obecność, nie wiadomo. Faktem jest, że zostało tam, w tym zbożu, zastrzelone.

Byłem przekonany, że żaden ślad materialny po Żydach z Trawnik nie zachował się. Jednak latem 2000 r. na moście w Trawnikach, ku swemu zdumieniu, natknąłem się na strzępy książki zadrukowanej alfabetem hebrajskim. Nie rozumiałem skąd się tam wzięły. Nie mogłem w pierwszej chwili logicznie tego wytłumaczyć. Uprzytomniłem sobie po chwili, że niedawno właśnie tędy na wysypisko śmieci wywożono pozostałości po rozebranym starym baraku. Barak ten należał kiedyś do browaru, w czasie okupacji była apteka, po wojnie urząd gminy, biblioteka. W części zawsze był zamieszkany. Mieszkająca nieopodal pani Aleksandra Nizio opowiedziała mi, że przed wojną i w czasie okupacji mieszkało tam żydowskie małżeństwo z synem i córką.

Zobacz też obóz